Πότε σταμάτησε η λατρεία των Θεών της ελληνικής μυθολογίας;

Στον Δυτικό κόσμο, κοιτάζοντας κάποιος 

τις απεικονίσεις και τις περιγραφές του 

Δία, της Αφροδίτης, του Άρη, μπορεί και 

αισθάνεται συνδεδεμένος μαζί τους, του 

φαίνονται οικείοι.

Οι ελληνικοί μύθοι ασκούν διαχρονικά τεράστια επιρροή στον δυτικό πολιτισμό γενικά, στην τέχνη, το δράμα, τη γλώσσα, τη φιλοσοφία, τη θεολογία, την ψυχολογία, τη λαϊκή θρησκεία, τις επιστήμες, τις ψευδοεπιστήμες και ακόμη και τον λαϊκό πολιτισμό μέχρι σήμερα.

Επειδή η Αρχαία Ελλάδα είναι το κύταρο του δυτικού πολιτισμού, αλλά και επειδή οι Έλληνες θεοί και θεές είναι "ανθρώπινοι πολύ ανθρώπινοι", είναι ακριβώς αυτοί που είμαστε, αλλά αθάνατοι και με υπερδυνάμεις. Εξαπατούν, μπορούν να είναι καταπληκτικοί και συμπονετικοί, θλιβεροί και θαυμαστοί, καλά και κακά παραδείγματα. Κάθε τι που βρίσκουμε στους ανθρώπους στην καθημερινή ζωή έχει έναν καθρέφτη, έναν ομόλογο στον κόσμο των αθανάτων. Οι αρχαίοι Έλληνες κοίταξαν τους θεούς τους και είδαν τους εαυτούς τους, λατρεύοντας τους θεούς τους λάτρευαν τους εαυτού τους και όχι την ελληνική μυθολογία. Η «μυθολογία» και η «θρησκεία» είναι στην πραγματικότητα δύο τελείως διαφορετικά πράγματα.

Τι είναι η μυθολογία;

Η μυθολογία είναι το σύνολο των παραδοσιακών ιστοριών και παραμυθιών που σχετίζονται με μια συγκεκριμένη κουλτούρα που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά και έχουν βαθιά πολιτιστική ή και θρησκευτική σημασία στα μέλη αυτού του πολιτισμού. Οι μύθοι μπορεί μερικές φορές να έχουν θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά μπορούν επίσης να είναι σημαντικοί για άλλες πτυχές του πολιτισμού.  Τελικά, ο "μύθος" είναι ένα είδος λαϊκής τέχνης.

Παρόλο που η λέξη μύθος φέρει συχνά το λεξιλόγιο ότι το πράγμα στο οποίο εφαρμόζεται είναι ψευδές ή λανθασμένο, με τον αυστηρό, ακαδημαϊκό ορισμό της, η λέξη μύθος δεν έχει καμιά σημασία για το αν μια ιστορία είναι αληθινή.  Αντίθετα, η λέξη δείχνει την παραδοσιακή φύση της ιστορίας και την πολιτιστική της σημασία. Έτσι, ενώ ο Χριστιανισμός είναι μια θρησκεία, η ιστορία του Αδάμ και της Εύας στον Κήπο της Εδέμ είναι μύθος, όχι απαραίτητα επειδή είναι ψευδής, αλλά μάλλον εξαιτίας της τεράστιας σημασίας που έχει μέσα στον Χριστιανισμό.

Ομοίως, η ιστορία του Δία που ανατρέπει τον πατέρα του Κρόνο στη Θεογονία του Ησίοδου είναι μύθος, λόγω της πολιτιστικής σημασίας που είχε στην αρχαία ελληνική κοινωνία.

Όλες οι κουλτούρες έχουν τους δικούς τους μύθους. Οι μύθοι είναι απλά ένα εγγενές μέρος της ανθρώπινης ταυτότητας. Είναι αναπόφευκτοι. Ωστόσο, οι μύθοι μπορούν να ερμηνευτούν με ποικίλους διαφορετικούς τρόπους. Μπορούν να ερμηνευτούν κυριολεκτικά ως αλληγορίες για πνευματικές αλήθειες ή ως απλά διασκεδαστικές ιστορίες. Οι διαφορετικοί πολιτισμοί συχνά αντιμετωπίζουν τους μύθους τους με διαφορετικούς τρόπους.

Τι είναι η θρησκεία;

Η θρησκεία, από την άλλη πλευρά, είναι κάτι πολύ πιο περίπλοκο από τη μυθολογία. Η θρησκεία περιλαμβάνει κατ’ αρχήν μια κοσμοθεωρία, η οποία συνήθως περιλαμβάνει τουλάχιστον κάποιο επίπεδο μυθολογίας, αλλά και τις συμπεριφορές, τις τελετουργικές πρακτικές και τις ηθικές διδασκαλίες που σχετίζονται με αυτήν την κοσμοθεωρία. Στην θρησκεία τα ιστορικά γεγονότα αντιμετωπίζονται ως επί το πλείστον με θρησκευτική οπτική παρά με αυστηρά ιστορική. Μια θρησκεία περιλαμβάνει επίσης μια σειρά ενεργειών, πρακτικών και στάσεων.

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν λανθασμένα ότι η διαφορά μεταξύ «θρησκείας» και «μύθου», είναι ότι οι «μύθοι» είναι μόνο παλιές θρησκείες που κανείς δεν ασκεί πια. Αυτό είναι εσφαλμένο. Ασκούμε ακόμα αρχαία ελληνικά θρησκευτικά πιστεύω και πρακτικές της «θρησκείας». Για παράδειγμα, η θρησκευτική θανάτωση (θυσία) ενός χοίρου στη θεά Δήμητρα είναι μια θρησκευτική πράξη για έναν λάτρη της αρχαίας ελληνικής θρησκείας κάθε τόσο όσο η λήψη της κοινωνίας είναι για έναν χριστιανό ή την απαγγελία της Smema Yishrael είναι για έναν Εβραίο. Από την άλλη πλευρά, η ιστορία της Δήμητρας και η απαγωγή της Περσεφόνης από τον Άδη είναι μύθος. Είναι θρησκευτικός μύθος, αλλά εξακολουθεί να είναι μύθος.

Η παραδοσιακή φύση και η πολιτισμική σημασία των ιστοριών είναι αυτά που τα χαρακτηρίζουν ως ανήκοντα στο είδος του μύθου. Το εάν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι ιστορίες αυτές είναι αληθινές είναι αλυσιτελές.

Από αττικό ερυθρόμορφο κύλικα που χρονολογείται στο c. 510 - 500 π.Χ., που απεικονίζει δύο άντρες που θυσιάζουν χοίρο στη Δήμητρα. Αυτή η θυσία είναι θρησκευτική πράξη.

Πότε οι άνθρωποι σταμάτησαν να λατρεύουν τους Έλληνες θεούς

Ο Χριστιανισμός άρχισε να εξαπλώνεται γύρω στα μέσα του 1ου αιώνα μ.Χ., αλλά ήταν μια μειονοτική θρησκευτική ομάδα μέχρι τα τέλη του 4ου αιώνα. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α νομιμοποίησε τον Χριστιανισμό με το διάταγμα του Μιλάνου τον Φεβρουάριο του 313 μ.Χ. Η αποτελεσματική επικύρωση του Χριστιανισμού οδήγησε πολλούς ανθρώπους να τον ασπαστούν και να το αγκαλιάσουν.

Το Έδικτο της Θεσσαλονίκης (γνωστό και ως Cunctos populos) ήταν ένα διάταγμα που εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου του 380 μ.Χ. από τρεις Ρωμαίους αυτοκράτορες και καθιέρωσε το Νικαιώτικο Χριστιανισμό ως την επίσημη θρησκεία της  Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και απαγόρευσε κάθε δημόσια λατρεία των παραδοσιακών παγανιστικών θεοτήτων. Το 391 μ.Χ., ο Θεοδόσιος Α εξέδωσε άλλο διάταγμα διατάσσοντας την εγκατάλειψη όλων των «ειδωλολατρικών» ναών. Πολλοί άνθρωποι, ωστόσο, παρέμειναν λάτρεις της παλιάς θρησκείας πολύ μετά το διάταγμα της Θεσσαλονίκης.

Την εποχή της βασιλείας του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α (κυβέρνησε το 527-565 μ.Χ.), η Νεοπλατωνική Ακαδημία στην Αθήνα εξακολουθούσε να λειτουργεί από πιστούς στην παραδοσιακή ελληνικής θρησκεία. Ο Ιουστινιανός έκλεισε τη Νεοπλατωνική Ακαδημία επειδή φοβόταν την επιρροή που είχαν οι φιλόσοφοι. Από τους τελευταίους γνωστούς της αρχαιότητας ήταν ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Συμπλίκιος της Κιλικίας (έζησε γύρω στο 490 - 560 μ.Χ.). Εξέδωσε τον Ιουστιάνειο κώδικα με τον οποίο μεταξύ πολλών άλλων διέταξε  να κλείσουν όλοι οι ναοί σε όλες τις πόλεις και σε όλους τους τόπους της οικουμένης...

Έπαψαν όμως να λατρεύονται πραγματικά;

Κατά μία έννοια, όμως, είναι δύσκολο να πούμε αν η ελληνική θρησκεία έπαψε να λατρεύεται πραγματικά ή απλώς μεταμορφώθηκε. Πολλές παραδοσιακές ελληνικές πεποιθήσεις και πρακτικές συνέχισαν πολύ μετά το επίσημο «τέλος» της μέσα από διάφορες χριστιανικές μορφές.

Σε πολλές περιπτώσεις οι χριστιανοί άγιοι ανέλαβαν τους ρόλους που  κατείχαν κάποτε  ελληνικές θεότητες.

Στην ελληνόφωνη ανατολή, οι Διόσκουροι, οι δίδυμοι γιοι του Δία, Κάστωρ και Πολυδεύκης, ήταν προστάτες των καραβιών και των ναυτικών. Οι Έλληνες τους λάτρευαν και τους τιμούσαν σαν θεούς, ενώ συχνά ζητούσαν από αυτούς συμπαράσταση και βοήθεια στις δύσκολες ώρες. Ήταν οι προστάτες και σωτήρες των θνητών όπως τους είχαν χαρακτηρίσει την εποχή εκείνη.  Οι Ρωμαίοι πίστευαν πως τα δύο αδέλφια προστάτευαν τον στρατό τους κατά τη διάρκεια της μάχης,

Αντικαταστάθηκαν με τον Άγιο Νικόλαο των Μύρων, ο οποίος στην Ελλάδα εξακολουθεί να θεωρείται ο προστάτης των ναυτικών.  

Λεονάρντο Κορόνα (1561-1605)  Ο Άγιος Νικόλαος που φαίνεται να διασώζει τους ναυτικούς σε μια καταιγίδα στη θάλασσα.

Ο Ασκληπιός ήταν Έλληνας ήρωας-θεός που συνδέεται με την ιατρική και είναι η ιδεατή αντίληψη της ιαματικής δύναμης της φύσης.

Οι ναοί του σε όλη τη Μεσόγειο, γνωστοί ως Ασκληπιεία, λειτουργούσαν ως ιερά και τόποι λατρείας του ήρωα-θεού, ιερού ιατρού και θεραπευτή Ασκληπιού. Ήταν στην πραγματικότητα τα πρώτα νοσοκομεία ή μάλλον συγκροτήματα κτιρίων υγείας, όχι μόνο του ελληνικού χώρου αλλά και όλου του δυτικού πολιτισμού και πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στην ελληνική ευρύτερη περιφέρεια για πολλούς αιώνες, από την εποχή περίπου του Τρωικού πολέμου ως τον 6ο αιώνα μ.Χ., εποχή της πλήρους επικράτησης του χριστιανισμού.

Κατά τον Χριστιανισμό ο Ασκληπιός αντικαταστάθηκε με τους δίδυμους θεραπευτές Άγιο Κοσμά και Άγιο Δαμιανό. Τα Ασκληπιεία του μετατράπηκαν σε ναούς των θεραπευτών αγίων. Παρά τη μεταβολή της πίστης, η διαδικασία του τρόπου λειτουργίας αυτών των θεσμών δεν άλλαξε καθόλου.

Στην αρχαιότητα, η Παρθένος Αθηνά ήταν θεά της σοφίας και του πολέμου. Συνήθως απεικονίζεται κρατώντας ένα δόρυ και ντυμένη με πανοπλία. Ήταν μια αιώνια παρθένος και ο μεγαλύτερος ναός της ήταν ο Παρθενώνας στην Ακρόπολη της Αθηνάς, το όνομα της οποίας σημαίνει "Σπίτι της Παρθένου".  Στην ύστερη αρχαιότητα, η Παρθένος Αθηνά φαίνεται οτι έχει συσχετισθεί σε μεγάλο βαθμό με την Παναγία, τη μητέρα του Ιησού.  Στο τέλος του 6ου αι. μ.Χ. ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία αφιερωμένη σε μια πολύ διαφορετική παρθένο: την Παναγία, τη μητέρα του Ιησού.

Η θεά Αθηνά

 

Η Αθηνά και η Παναγία συγχωνεύονται επίσης σε γραπτές ιστορίες. Μια βυζαντινή εκδοχή από τον έβδομο αιώνα μ.Χ. η περιγράφει μια εμφάνιση της Παναγίας στην Κωνσταντινούπολη η οποία έχει ελάχιστη ομοιότητα με τη μορφή της μητέρας του Χριστιανισμού και μοιάζει σχεδόν με την ελληνική θεότητα Αθηναίων πολεμιστών. Υποτίθεται ότι, όταν η πόλη ήταν πολιορκημένη από τους Αβάρους, η Παναγία εμφανίστηκε στα τείχη, ντυμένη με πλήρη πανοπλία και κρατώντας ένα δόρυ ενθάρρυνε τον λαό της πόλης να πολεμήσει τον εχθρό. Θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αρνηθεί κανείς ότι η εμφάνιση που περιγράφεται μοιάζει περισσότερο με την Αθηνά Πρόμαχο (δηλαδή την «Αθηνά που μάχεται στην πρώτη γραμμή») απ’ ό, τι με την Παναγία.

Τα Ελευσίνια Μυστήρια

Στην αρχαιότητα, ο τόπος της Ελευσίνας κοντά στην Αθήνα ήταν το κέντρο λατρείας των Ελευσίνιων Μυστηρίων, γύρω από τη θεά Δήμητρα, η οποία λατρεύονταν σαν θεότητα της καλλιέργειας δηλαδή της γεωργίας, αλλά και της ελεύθερης βλάστησης, του εδάφους και της γονιμότητας αυτού, συνέπεια των οποίων ήταν να θεωρείται και προστάτιδα του γάμου και της μητρότητας των ανθρώπων. Μαζί λατρεύονταν η κόρη της, η θεά Περσεφόνη, που απήχθη από τον Άδη κυβερνήτη του Κάτω Κόσμου.

Όταν ο Βρετανός ταξιδιώτης Richard Chandler επισκέφθηκε την Ελευσίνα γύρω στο 1765 , συνοδευόμενος από τον ζωγράφο William Pars και τον αρχιτέκτονα Nicholas Revett, ανέφερε ότι υπήρχε ένα αρχαίο άγαλμα εκεί, μια Καρυάτιδα, την οποία λάτρευαν οι ντόπιοι, πιστεύοντας ότι προστατεύει τις καλλιέργειες. Έλεγαν ότι το άγαλμα αναπαριστά την «Άγία Δήμητρα» και έκριναν ότι ήταν χριστιανή της οποίας η κόρη είχε απαχθεί από έναν κακόβουλο Τούρκο.

Το 1801, ωστόσο, το άγαλμα αφαιρέθηκε από έναν άλλο Άγγλο, τον Edward Daniel Clarke, ο οποίος δωροδόκησε τους τοπικούς Τούρκους αξιωματούχους να τον αφήσουν να τον πάρει και να το φορτώσει σε πλοίο και να το πάει στην Αγγλία. Οι ντόπιοι απογοητεύτηκαν και τρομοκρατήθηκαν. Όταν η πόλη γνώρισε μια σειρά με κακές συγκομιδές λίγα χρόνια αργότερα, το απέδοσαν στην κλοπή του αγάλματος, λέγοντας ότι η Αγία Δήμητρα τους τιμωρούσε επειδή επέτρεψαν να την πάρει τόσο εύκολα. Το άγαλμα δεν επιστράφηκε ποτέ και εξακολουθεί να βρίσκεται στο Μουσείο Fitzwilliam στο Cambridge της Αγγλίας.

Σύγχρονη φωτογραφία της Ακρόπολης της Ελευσίνας, με παρεκκλήσι στην Παναγία στην κορυφή του λόφου

Αναρτήθηκε από: Seler.Tr

Διαβάστε σχετικά:
Ο θεός που δεν πέθανε ποτέ